Het materiaal leisteen ontginnen
Bijna alle huizen in Schmallenberg zijn bekleed met leisteen. De stad zelf is zelfs gebouwd op leisteen: Vandaag de dag wordt er in de omgeving van de stad nog steeds leisteen gewonnen door Magog GmbH, een van de drie overgebleven leisteenmijnen in Sauerland. Leisteen is een hoogwaardig materiaal: het is weerbestendig, zeer duurzaam, vereist weinig onderhoud en is ecologisch waardevol vanwege de milieuvriendelijke winning en goede recyclebaarheid. In de omgeving van Schmallenberg wordt al sinds de 16e eeuw leisteen gewonnen. Vanaf 1850 ontwikkelde de winning van leisteen zich tot een regionaal belangrijke industrie, bevorderd door de nieuwe Pruisische mijnbouwwet (leisteen werd een eigendomsmineraal), de aanleg van spoorwegen (beter vervoer) en de economische opleving tijdens de industrialisatie (levendige bouwactiviteit en gemakkelijker toegang tot kapitaal). Een bouwwaardige leisteenafzetting werd in 1851 bij toeval ontdekt in de buurt van Fredeburg tijdens de bouw van een koelkelder voor een brouwerij; de leisteenmijn "Bierkeller" werd hier in 1853 geopend, de naburige mijn "Magog" in 1859, de mijn "Gomer" in 1880 en andere mijnen in de omgeving. De meeste mijnen in dit gebied waren diepe mijnen. De leisteenhausse koelde rond 1900 aanzienlijk af: tussen 1872 en 1912 daalde de productie met meer dan de helft als gevolg van hoge douanerechten, die de export verhinderden, en stijgende productiekosten (hogere lonen, vrachttarieven). De leisteenwinning kreeg een korte opleving tijdens de wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog. Daarna nam de concurrentie van goedkopere buitenlandse leisteen echter gestaag toe. Van 1970 tot 1982 werden de mijnen "Bierkeller", "Magog" en "Gomer" samengevoegd, waardoor een mijn ontstond met een lengte van 1000 meter. De "Bierkeller"-mijn werd in 1996 gesloten. Door rationalisering en mechanisering slaagde Magog GmbH in Bad Fredeburg erin een deel van de hoge productiekosten te absorberen en in de zwarte cijfers te blijven. De vervanging van de boor- en blaastechnologie door zaagtechnologie verbeterde ook de arbeidsomstandigheden van de werknemers en verminderde het afval van slakken. Nieuwe afzetgebieden (badkamer- en keukentegels) en de ontwikkeling van nieuwe producten (waaronder leisteenfineer) openden nieuwe markten.
Gebruik van leisteen in Schmallenberg
In Schmallenberg werken ongeveer tien dakdekkers- en timmerbedrijven nog steeds regelmatig met leisteen. Ongeveer 30 procent van alle dakbedekkingen zijn leien. Het leggen van een leien dak is een veeleisend ambacht: de kennis wordt onderwezen in dakdekkersscholen zoals die in Eslohe; maar ook traditionele kennis is erg belangrijk, die zich heeft ontwikkeld in familiebedrijven zoals het meer dan 100 jaar oude Schmallenbergse bedrijf Pein vanwege de nabijheid van de traditionele steengroeven in de regio Schmallenberg en Fredeburg. Veel van de bedrijven in Schmallenberg zijn daarom ook landelijk actief. Het bedrijf Fischer & Fischer heeft een marktniche aangeboord: sinds 1980 produceert het luidsprekerkasten van leisteen. Bij toeval vervingen de ondernemers het traditioneel gebruikte bouwmateriaal hout door leisteen en hadden daar uitstekende ervaringen mee. Leisteen wordt gekenmerkt door zijn lage resonantie, zijn massa en zijn esthetiek: De lagen, die als bladerdeeg over elkaar zijn gevouwen, zorgen voor een hoge mate van isolatie; bovendien kan leisteen dunner en dus esthetischer worden verwerkt dan hout.